जब एआई रोबोटले इरानी वैज्ञानिकको हत्या गर्‍यो

कृष्णपक्ष थापा
जेरुसलेम, इजरायल

ए आइ अर्थात् कृत्रिम बौद्धिकताको अवधारणा र विकासको कथा त निकै लामो छ । यद्यपि पछिल्लो समयमा विशेष गरी ChatGPT जस्ता जेनेरेटिभ एआई उपकरणहरू आएपछि इन्टरनेटमा एआईले सूचना र प्रविधिका क्षेत्रमा व्यापक चर्चा पायो ।

आज दैनिक जनजीवनका घण्टौँ लाग्ने कार्यहरू एआईको सहायताले क्षणभरमै सम्पादन गर्न सकिने भएको छ । ए आइको प्रभाव र सम्भावनाबारे सार्वजनिक चासो तथा छलफल अत्यन्तै तीव्र गतिमा भइरहेको छ ।

यस्तै कृत्रिम बौद्धिकता एआइको प्रयोग गरेर घटनास्थलमै कुनै पनि मानिसको उपस्थिति बिनै 2000 किलोमिटर पर इजरायलबाट दिइएको निर्देशन अनुसार इरानका परमाणु विज्ञानका पिता मानिने शीर्ष परमाणु वैज्ञानिक डा. मोहसेन फक्रिजादेहको कसरी गोली प्रहार गरियो ?

कसरी उनको साथमा रहेका श्रीमती र अङ्गरक्षकहरू सकुशल रहे ? ए आइ रोबोटद्वारा सम्पन्न गरिएको यो सटिक र दुरुस्त निशानाको घटनाबारे आज बताउन  गइरहेको छु ।

यो कुनै सामान्य घटना थिएन, प्रविधिको प्रयोग गरी डिजाइन गरिएको एक जादुमय षडयन्त्र थियो । यो निकै जटिल र अकल्पनीय थियो ।

विज्ञानको प्रयोग गरेर वैज्ञानिकको हत्या गरिएको यो कथा एउटा एआईको युगको सुरुवातको घोषणा थियो, जहाँ मृत्यु एउटा अदृश्य हातबाट, हजारौँ माइल टाढाबाट, एआईद्वारा निर्देशित भएर कुनै पनि घडी आउन सक्छ ।

सन् २०२० को नोभेम्बर महिना थियो। इरानको राजधानी तेहरानको पूर्वमा रहेको अबसार्द नगर नजिकैको एउटा सडकमा, जहाँ चालकहरूले यू-टर्न लिनुपर्ने हुन्छ, त्यहाँ एउटा निलो निसान पिक अप ट्रक यतिकै छाडिएजस्तो गरी किनारामा राखिएको थियो ।

मोहसेन फक्रिजादेह, ५९ वर्षका भौतिकशास्त्री, इस्लामिक रिभोलुसनरी गार्ड कोर्प्सका अधिकारी र तेहरानको इमाम हुसेन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक, आफ्नी श्रीमतीसँग कास्पियन सागरस्थित छुट्टी मनाउने घरबाट अबसार्दको आफ्नो गाउँको घरतर्फ जाँदै थिए।

उनी आफैँ कालो निसान टेना सेडान चलाउँदै थिए, उनको गाडी भित्र उनकी श्रीमती पनि साथमै थिइन् तर उनका बडीगार्डहरू छुट्टाछुट्टै गाडीमा पछाडिबाट आइरहेका थिए।

एक मिनेटभित्र अपरेसन सकियो । त्यसपछि एआई उपकरण जडित बन्दुक राखिएको निलो ट्रक आफै विस्फोट भयो ।

सडक किनारमा रहेको पिक अप ट्रक भित्र एउटा डरलाग्दो रहस्य लुकेको थियो। एक टनसम्मको वजन भएको, बेल्जियममा बनेको FN MAG मेसिन गनलाई  रोबोटिक एआई उपकरणसँग जोडेर राखिएको थियो।  ट्रक खाली थियो तर यसमा जडिएको क्यामरा र इन्टरनेटको सहायताले हजारौँ माइल टाढाबाट अपरेटिभहरुले अवलोकन गरिरहेका थिए । यो पूर्ण रुपमा कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) प्रविधि द्वारा सञ्चालित थियो।

यो कुनै फिल्मको दृश्य थिएन, यो त एउटा घातक सत्य थियो। अपरेसन अगाडि यो उपकरणलाई ससाना भागमा इरान भित्र्याएर फेरि जोडिएको थियो।  इजरेली गुप्तचर संस्था मोसादको टोलीले यो सम्पूर्ण अपरेसन देशबाहिरको कमान्ड सेन्टरबाटै सञ्चालन गरेको थियो। यसमा कुनै पनि व्यक्तिहरू घटनास्थलमा उपस्थित थिएनन्।

यो अदृश्य एआई सिकारी, आफ्नो प्रविधिको मौन गर्जनसहित, केवल एक मिनेटभन्दा पनि कम समयमा आफ्नो लक्ष्यमाथि बज्रन तयार थियो।

सन् २०१८ को अप्रिलमा इजरेली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहुले इरानको परमाणु कार्यक्रमसँग सम्बन्धित भन्दै दर्जनौँ दस्ताबेजहरू प्रस्तुत गर्दा, मोहसेन फक्रिजादेहको नाम विशेष जोड दिएर उल्लेख गरेका थिए। उनले भनेका थिए, “डा. मोहसेन फक्रिजादेह… यो नाम स्मरण रहोस्“। त्यो भनाइ यस घातक अपरेसनको एउटा प्रारम्भिक प्रस्तावना जस्तै थियो।

जब फक्रिजादेहको गाडी जंक्शनमा पुग्यो, उनका बडीगार्डहरूको अर्को गाडी उनको छुट्टीको घर निरीक्षण गर्न अगाडि बढे, जसले गर्दा उनी एक्लो परे। बाँकी गाडीहरू पार्क गरिएको ट्रकभन्दा ठीक अगाडिको स्पिड बम्पमा बिस्तारै आए। त्यही क्षणमा अज्ञात स्थलमा (इजरायलमा) रहेका अपरेटिभहरूले चालक फक्रिजादेहलाई स्पष्ट रूपमा पहिचान गरे।

त्यसपछि गोलीको वर्षा भयो, जुन गाडीको विन्डशिल्ड मुनि लाग्यो। गाडी एकै छिनमा रोकियो र उनी ढोका खोलेर बाहिर निस्कन खोजे। त्यसैबेला उनलाई थप तीन गोली लाग्यो जसले उनको मेरुदण्डलाई छेड्यो र उनी सडकमै ढले। पहिलो अङ्गरक्षक घटनास्थलमा हतियारसहित आइपुग्दा, उनी आक्रमणकारीको खोजीमा भ्रमित देखिए। फक्रिजादेहकी श्रीमती उनकहाँ दौडेर आइन् र सडकमै उनको छेउमा बसिन्।

भर्खरै कसले कहाँबाट गोली हानेर वैज्ञानिकको हत्या गर्‍यो उनीहरूले केही भेउ पाउन सकेनन् ।

यो अपरेसनको सबैभन्दा डरलाग्दो पक्ष यसको परिशुद्धता थियो। पूरै अपरेसन एक मिनेटभन्दा कम समयमै समाप्त भयो। ६० सेकेन्ड भित्र १५ वटा गोली प्रहार भएको थियो । 

कसैलाई पनि चोट लागेन, न त फक्रिजादेहकी श्रीमतीलाई, जो उनीसँगै गाडीमा थिइन्। यो अचम्मको परिशुद्धताको रहस्य भनेको कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI) थियो, जसलाई ढिलाइ, हतियारको हल्लाई र गाडीको भेलोसिटी र टार्गेटबाट हुनसक्ने सम्भावित चालको  संयोजन गरेर सटिक रूपमा लक्ष्यमा प्रहार गर्न प्रोग्राम गरिएको थियो।

यसले टाढाबाट सञ्चालन गर्दा हुने प्राविधिक चुनौतीहरूलाई पार गरी सटीक लक्ष्य प्रहार सुनिश्चित गर्‍यो। एक मिनेटभित्र अपरेसन सकियो । त्यसपछि एआई उपकरण जडित बन्दुक राखिएको निलो ट्रक आफै विस्फोट भयो ।

यो अपरेसनलाई सफल मानियो, जसको श्रेय मोसादको विस्तृत योजना, निगरानी र इरानको सुरक्षाकर्मीको गम्भीर सुरक्षा असफलताका साथै फक्रिजादेहको नियतिवादले भरिएको मनोवृत्तिलाई दिइएको थियो।

यस घटनाले सुरक्षा र गुप्तचरको विश्वलाई नयाँ मोडमा पुर्‍यायो । रिमोट कन्ट्रोलबाट चल्ने मेसिन गन अब टाढाबाट लक्षित हत्याका लागि उच्च प्रविधिको हतियारको रूपमा लडाकु ड्रोनसँग जोडिएको छ। यो प्रविधिले युद्धको मैदानलाई नयाँ आयाम दिएको छ, जहाँ मृत्यु कुनै पनि क्षण डिजिटल फुसफुसाहटका साथ, अदृश्य हातहरूद्वारा आउन सक्छ।

यसले एउटा चेतावनी दिएको छ: युद्धको मैदान अनेकौँ र असीमित आयामहरूमा विस्तार हुँदै छ, र द्वन्द्वको भविष्य अब मानव रहित, तर कृत्रिम बौद्धिकता (एआई)को कठोर गणनात्मक तर्कद्वारा निर्देशित अपरेशनहरूद्वारा लडिनेछ। मोहसेन फक्रिजादेहको कथा केवल भूराजनीतिक षड्यन्त्रको एउटा अध्याय मात्र होइन; यो एआई प्रविधिले द्वन्द्वको प्रकृतिमाथि कस्तो प्रभाव पार्दै छ भन्ने कुराको एक कठोर पूर्वावलोकन पनि हो।

इरानको अबसार्द नगरको धुलो शान्त भए पनि, ती पन्ध्र सटीक गोलीका प्रतिध्वनिहरू इरानको सीमाभन्दा धेरै परसम्म गुन्जिए।

प्रविधिको उच्च उपयोगले इजरायलको गुप्तचर संस्था मोसादलाई दुनियाँकै शक्तिशाली रणनीतिक निकाय बनाएको छ जसले भर्खरै इजरायल-इरान युद्धको पहिलो दिन अर्थात् जुन १३ २०२५ शुक्रबार कुनै पनि ठुलो हल्ला र गर्जनविना इरानका लगभग सम्पूर्ण शीर्ष सैन्य कमान्डरहरू र नरसंहारकारी परमाणु हतियार निर्माणमा संलग्न वैज्ञानिकहरू गरेर २० जनाभन्दा धेरैलाई एक घण्टाको अवधिमा सफाया गरिदिएको छ ।

स्मरण रहोस् यो लेख मोसादका अपरेसनहरूलाई न्यायोचित ठहराउन या तिनको गुणगान वा गौरव गाथा गाउन लेखिएको होइन । सूचना र प्रविधिमा रुचि राख्ने भएकोले आजको विश्वमा बढ्दै गएको कृत्रिम बुद्धिमत्ता एआई को प्रयोगबाट के कस्ता कार्य सम्पादन भइरहेका छन्, यसको सानो उदाहरणको चर्चा गरेको हुँ ।

इरान र इजरायलबिच चर्किएको बदला र प्रतिशोधका ज्वालाहरू निभुन् र मध्यपूर्वको आकाशमा मडारिएको युद्धका कालो बादल हटेर पुन शान्तिको नीलो रङ्ग पोतियोस् … यही कामना गरौँ ।