मनोरम वस्ती
-यो सुन्दर नाम कुनै स्थानको नभई एक जना मानिसको हो ।
पत्रिका प्रकाशनको संघारमै भए पनि हरेक अंकमा उसका केही न केही रचनाहरु आइ पुगेकै हुन्थे, खुब तारिफयोग्य, ओजपूर्ण र प्रभावशाली लेख्थ्यो उ । कति पाठकहरु के सम्म भन्थे भने, मनोरमले नलेख्ने हो भने तिमीहरुको पत्रिका नै चल्दैन ।
पत्रिकाका धेरै अंकहरु गैसकेका थिए । यो तेश्रो पटक हो उसको कुनै रचना आएको थिएन । आज अचानक मनोरम टुप्लुक्क झुल्किएपछी खुसि हुदै मैले सोधें
“के छ मनोरम ! लेउ के लेखेका छौ यसपाली ? ”
“के तिमीलाई भेट्न लेख नै लेख्न पर्ने हो र ? मैले केही लेखेर ल्याएको छैन कृष्ण …..!”
लामो सास तान्दै उसले भन्यो –
“एक हिसाबले भन्नु पर्दा मैले लेख्नै छाडी दिएँ भन्दा पनि हुन्छ ।”
म दुखि भएँ ।
“किन र मनोरम ?”
उ मेरो मात्र हैन धेरैको मनले खाएको लेखक । उसको लेखाइमा डुब्नुको आनन्द निकै पृथक र अर्थपूर्ण लाग्थ्यो । मेरो मौसमी लेखनको त उ प्रेरणा श्रोत जतिकै थियो ।सोही कुरा मैले उसलाई सुनाएँ ।
उ आलोचनासहित आएको थियो, एकै पटक आक्रामक प्रस्तुत भयो ।
” तिमी के लेख्छौ कृष्ण ? तिम्रो लेखन अमूर्ततातिर ढल्किदै गएको छ, जुन आख्यानमा पटक्कै सुहाउदैन जसलाई बोध गर्न पाठकले निधार खुम्च्याउनु परोस । काव्यले नै पहिरियोस – अमुर्त सौन्दर्यको गहना, आख्यानमा स्पष्ट बिषय विचार र धेय हुनुपर्छ ।प्रस्तुति जीवन्त हुनु पर्छ, कलात्मक हुनु पर्छ, बहाव हुनु पर्छ । कथा पढेर पाठक बगोस त्यो बहावमा ।”
मैले भने –
मनोरम,त्यो लेखाईको आ आफ्नो शैलीमात्र हो । फेरी म प्रयोगधर्मी पनि हुँ । प्रयोगले साहित्यलाई गति दिन्छ । प्रतिक्रियाको लागि धन्यवाद ।
उ थामिएन, उसले स्पष्टतामा अझ जोड दिदै भन्यो –
“मैले पछिल्लो कथा पढें तिम्रो ” पात्र भेटिएन ” भन्ने । यो कस्तो आख्यान हो ? तिमी कहिले पात्रै भेट्दैनौ , कहिले सबै पात्रको भूमिका आफै निभाउछौ ? पात्र चयन र चरीत्र निर्धारणमै अन्योल भएपछि आख्यानले कसरी गति लिन सक्छ ? भावना र बिचारको सम्प्रेषण कसरी हुन्छ ?
साहित्यप्रतिको प्रेमले यसो भनिरहेको छु कृष्ण! निश्चित भूमिकाका निश्चित पात्रहरु राख र कथा लेख । सिर्जनामा तिम्रो भावनाको बोधगम्य सम्प्रेषण हुनु पर्छ । पाठक केन्द्रित हुनुपर्छ। बजारमा नबिक्ने खालका छन तिम्रा रचनाहरु ।”
म भन्छु -मनोरम ! पात्रहरु आफै अनिश्चित छन यसबेला । बाहिर जे देखिन्छन, त्यो हुदैनन् । एउटाको नजरमा मुर्ख मानिस अर्कोको नजरमा देउता बराबर हुन्छ । पात्रका अनुहारहरु अनेकौं आवरणले ढाकिएका छन मनोरम । रुप र चरीत्र दुवै अस्पष्ट । मैले कसैलाई असल बनाएको पात्र नै पाठकको नजरमा खराब भैरहेको हुन्छ । यसर्थ मैले बिषय बदल्न खोजेको मात्र हो मनोरम, त्यस्ता बिषयहरु जसका बारेमा निर्धक्क आफ्नो बिचार बनाउन सकियोस ।
जस्तो कि म अहिले रातको कथा लेख्दैछु । शिर्षक नै “अँध्यारो” छ । जसका पात्रहरु भन्नु आकाश, चन्द्रमा, वादल र ताराहरु इत्यादि छन । यो प्रयोग हो, कसैले पढ्ला, नपढ़ला,नबुझला वा बुझ्ने चेष्टा र स्वीकार्ने हिम्मत नगर्ला तर त्यो भय ममा छैन मनोरम । के म त्यही भयलाइ अंगालेर एकादेशकै कथा लेखिरहूँ त ?
त्यसपछि भने एकछिन मौनता छायो । तर मेरो स्पष्टोक्तिले उसको चित्त भने अझै बुझेन ।
” किन भेटिदैन स्पष्ट चरित्रका पात्रहरु, ल मलाइ पात्र बनाउ र मेरो कथा लेख । म तिम्रो अगाडी उभिएको छु सग्लो, लेख मलाइ । ” उ आवेशमा आए जस्तो दाया हातको चोर औलाले आफ्नै छातितिर इशारा गरिरहेको थियो ।
“हैन मनोरम ! यसरी लेख्दा त कथा झनै मर्छ । त्यो अस्वाभाविक र कृतिम हुन्छ । कथा कसैले थाहै नपाइ लेखिनु पर्छ, कम्तिमा कथाको पात्रले । उसले थाहा पाउने बित्तिकै कथा बनावटी हुन्छ” । ठिकै छ कुनै समय त्यो पनि लेखुँला ।
अरु सुनाउ के के चल्दैछ ? भेटघाट नभएको धेरै भयो । किन लेखन छाड्यौ ?” मैले सोधें ।
मैले कहाँ लेख्न छाडेँ र कृष्ण ? म अझै लेख्छु तर पत्रिकामा हैन । कतिले पढ्छन तिम्रो पत्रिका ? एउटा सिमित पाठक, कतिले पढ्छन ब्लग ? कतिले चलाउछन फेसबुक ? त्यसबाहिरको संसारको बारेमा कल्पना गरेका छौ ? त्यो विशाल छ अपार छ । हो म त्यहीं लेख्छु ती मान्छेहरुलाई सुनाउछु ।
मनोरमको कुरा एकदम अस्वाभाविक लागिरहेको थियो । उ भन्दै गयो –
मैले मान्छे हिड्ने बाटोमा लेख्न थालेको छु । नदी नाला, खोलाका ढुंगाहरु र बगरमा लेख्छु म । हरियो चौरमा लेख्छु, मन्दीर पाटी पौवा, धारो पधेरोमा लेख्छु । जीवनको गीत सुनाउछु, मेरा भावनाहरु अभिव्यक्त गर्न मलाइ कापी र कलम पनि चाहिदैन , शव्दहरु बाटै अभिव्यक्त हुनु पर्छ पनि भन्दिन म । म सूर्यको जिउबाट उज्यालो पोखिए जस्तै अनुभव गर्न थालेको छु, म आँखा बाट पोखिन्छु, हाँसो वा अनुहारका भाव /भंगीमाबाट पोखिन्छु । कतिपटक मैले मेरा आवाजहरुलाई अग्ला पहाड र समथर तराइहरुमा सुनाएको छु, हरिया जंगल होस् या मरुभूमिको उष्णता …. ! कुनै विधा बिषय र सिमा चाहिदैन म लेखिन, म आफै अभिव्यक्ति भएको छु – अभिव्यक्त हुन्छु, बस !
लेखन शैलीको बिषयमा भर्खर उसले म संग राखेको तर्कसंग आफै विरोधाभास हुने गरी उ अमुर्त बोलिरहेको थियो । मनोरमको कुरा र अभिव्यक्तिको उन्मुक्त स्वरुपले मलाइ डर लाग्न थाल्यो, कस्तो अनौठो र अस्वाभाविक कुरा गर्दैछ उ ? यस्तो त पहिले कहिले पनि थिएन ।
कि उसको बिचार मेरो चेतनाको स्तर भन्दा नै माथि उचालिएर कतै उ दार्शनिक्ताको बाटो त हिडिरहेको छैन ? या त उसप्रतिको मेरो सम्मान र दृष्टिकोण केवल भ्रम साबित गर्दै अचानक उ कुनै कारणले विक्षिप्त भयो ?
उ गए पछि मनमा एकपछि अनेक सवालहरु खेलिरहे । उसले के भन्न खोजेको थियो ? उसको ज्ञान र चेतनाको फैलावट मैले महसुस गर्न नसकेको कि उसले मलाइ बुझाउन नसकेको ? पहिले त यस्तो रहस्यमय कहिले थिएन मनोरम एकदम सामान्य थियो । विल्कुल अरु लेखक जस्तै ।
अचानक टिभीमा प्रसारित एउटा सुचनाले मेरो सोचाईको आकाश भरि मडारिएका वादलहरु सबै एकैसाथ भुइमा झरे ।
मानिस हराएको सुचना
नाम -मनोरम वस्ती
हुलिया -….. अरु अगाडी एक शव्द पनि सुन्नु परेन, तस्विर उसैको थियो हाँसिरहेको ।
त्यसपछि म दुखि हुदै एउटा कथा लेख्न बसेँ, जसको शिर्षक राखें – “मनोरम वस्ती” ।
